SOMATOFORM RAHATSIZLIKLAR

 

 

Nedeni Bilinmez Ağrılar

 

Somatoform rahatsızlıklar, bireyin tıbbi bir durumla açıklanamayan gerçek fiziksel şikâyetlerden yakındığı bir tür ruhsal bozukluktur. Bir rahatsızlığa somatoform bozukluk tanısı konulabilmesi için belli kriterler vardır:

 

1. Fiziksel semptomlar, bir tıbbi durumun, ilaç kullanımının ya da başka bir ruhsal rahatsızlığın sonucu olamaz.

 

2. Tanı, hasta rolü yapma (hastanın çoğunlukla para gibi ve ya başka bir dışsal kazanç amacıyla fiziksel belirtiler gösterdiği durumlar) ya da sahte/yapay bozukluk (kişinin başkalarına kötü hissettirmek gibi bir iç kazanç sağlamak amacıyla fiziksel belirtiler gösterdiği durumlar) şeklinde olmamalıdır.

 

3. Semptomlar bireyin iş yaşamını, sosyal hayatını ve günlük yaşamını büyük ölçüde etkiler durumda olmalıdır. Somatoform rahatsızlıkların yedi türü vardır:

 

1. Somatizasyon Bozukluğu

 

Somatizasyon bozukluğu (Briquet sendromu olarak da bilinir), genellikle otuz yaş öncesinde ortaya çıkar ve kadınlarda erkeklerden daha fazla görülür. Belirtileri, vücudun en az dört ayrı yerinde ağrı, erektil disfonksiyon ya da cinsel isteksizlik gibi üreme sistemi sorunları, ishal ve kusma gibi gastrointestinal sorunlar ve körlük ve bayılma gibi psödonörolojik problemlerdir.

 

2. Farklılaşmamış Somatoform Bozukluğu

 

Bireyin somatizasyon bozukluğu belirtilerinden yalnızca birini, en az altı aylık bir periyotta yaşadığı bir somatizasyon bozukluğu türüdür.

 

3. Konversiyon Bozukluğu

 

Konversiyon bozukluğunun belirtileri genellikle stresli ya da travmatik bir olayın yaşanmasından sonra ortaya çıkar ve istemli motor ve duyu fonksiyonları üzerinde etkili olur. En yaygın belirtiler felç, uyuşukluk, konuşamama ve körlüktür. Attan düşen bir adamın, bacağında fiziksel hiçbir rahatsızlık olmamasına rağmen bacak felci yaşamasi konversiyon bozukluğuna bir örnek olabilir. Birçokları, konversiyon bozukluklarındaki fiziksel semptomların kişinin kendi içindeki çatışmayı çözme girişimleri olduğuna inanır.

 

4. Ağrı Bozukluğu

 

Ağrı bozukluğu yaşayan bireyde birkaç ay devam edebilecek kronik ve şiddetli ağrılar görülür. Bireyin ağrıyı taklit ettiği, hasta rolü yapma (temaruz) durumunun aksine, ağrı bozukluğunda, bireyin günlük hayatını dramatik biçimde etkileyecek şiddette ağrılar yaşanır.

 

5. Hipokondriyazis Bozukluğu

 

Hipokondriyazis, bireyin, çok ciddi bir hastalığa yakalanma korkusu ile yaşaması durumudur. Birey, kendinde gördüğü bazı belirtileri yanlış yorumlayarak, bu belirtilerin gerçekte olduğundan çok daha ciddi olduğuna inanır. Hatta bir doktor tarafından görülüp değerlendirildikten sonra bile, semptomların devam ettiği ya da kısa bir süre için gidip geri döneceğine dair inancı ve kaygılı düşünceleri devam eder. Hasta rolü yapma durumundan (temaruz) farklı olarak, hipokondriyazis hastalarının semptomları düzmece değildir. Halk arasında 'hastalık hastası' olarak nitelenen bu kişiler, duygularını kontrol edemez ve her türlü belirtinin ciddi bir hastalığın işareti olduğuna inanırlar. Bireyin en az altı ay bu tür davranışlar sergilemesi ve bu davranışların panik bozukluk, obsesif-kompulsif bozukluk ya da yaygın anksiyete bozukluğu gibi başka şekillerde açıklanamadığı durumda onun hipokondriyazis hastası olduğu söylenebilir.

 

6. Beden Dismorfik Bozukluğu

 

Beden dismorfik bozukluğu kişinin sürekli olarak bedeninde olabilecek ya da hiç olmayan bir kusur ya da deformite ile uğraşması şeklinde ortaya çıkan bir bozukluktur. Bu tür somatoform bozuklukta zihin sürekli olarak aslında önemsiz olan ya da aslında hiç var olmayan fiziksel kusurlarla meşguldür ve bu bireyin iş yaşamı, sosyal hayatı ve günlük yaşamında sıkıntıya neden olur. Elindeki küçük bir yara izi nedeniyle sürekli eldiven kullanan bir kadın, aslında son derece önemsiz olan bir şeyi takıntı haline getirmesiyle, bu bozukluğa iyi bir örnek olabilir.

Bir somatoform bozukluğun, beden dismorfik bozukluk olarak tanımlanabilmesi için belirtilerin diğer bozuklukların hiçbirine girmemesi gerekir. Örneğin vücut ağırlığı ile sürekli meşgul olan birinde bu durumun nedeninin beden dismorfik bozukluğu değil, yeme bozukluğu olması muhtemeldir.

 

7. Aksi Belirtilmediği Sürece Somatoform Bozukluk (Somatoform Disorder Not Otherwise Specified (NOS)

 

Kişi somatoform bozukluğun karakteristik belirtilerinden şikâyetçi olduğu halde belirtiler herhangi bir türün özelliklerini karşılamadığı durumlarda rahatsızlığa bu ad verilir.

 

 

SOMATOFORM BOZUKLUKLARA KATKIDA BULUNAN FAKTÖRLER

 

Araştırmacılar, kişisel ve bilişsel faktörlerin somatoform bozukluklar üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğuna inanmaktadır.

 

Bilişsel Faktörler:

 

Araştırmacılara göre, somatoform bozuklukların gelişmesine katkı sağlayan bilişsel faktörlerin kapsamı şöyledir:

Sağlıklı olmakla ilgili çarpık bir anlayışa sahip olmak. Bu çarpık anlayış nedeniyle, sağlıklı denebilecek bir insanın asla en ufak bir rahatsızlık geçirmeyen, kendisinde hiçbir hastalık belirtisi olmayan insan olmasını beklemek.

Bedensel duyumlara çok fazla odaklanmak.

Küçük hastalık belirtilerinden çok uç sonuçlara varmak.

 

Kişilikle İlgili Faktörler:

 

Çoğunlukla histrionik kişilik özelliklerine sahip bireylerin somatoform bozukluk geliştirme ihtimalinin daha büyük olduğuna inanılır. Bu kişiler, başkalarının dikkatini çekmek için belli davranış tarzlarını kullanır. Çok duygusal ve dramatik, önerilere çok açık ve kendine odaklı bireylerdir. Bu faktörlerin bir kombinasyonu, söz konusu bireyin kendi kendine oluşturulan somatoform bozukluk kurbanı olma ihtimalini artırmaktadır.