NEVROZ KURAMI

 

 

Nevroz konusunda en bilinen kuramlardan biri Karen Horney'e aittir. Kişiler arası ilişkilerin temel bir anksiyete kaynağı olduğuna ve nevrozların da üç tür ilişkinin üstesinden gelmek için geliştiğine inanıyordu. Horney, nevrotik ihtiyaçların üç kategori altında sınıflandırdı. Eğer kişi etrafıyla uyumlu ise bu üç stratejiyi de uygulayabilir. Bunlardan biri ya da birkaçı çok fazla kullanıldığında kişi nevrotik hale gelebilir. Kategoriler şöyle sıralanabilir:

 

Bireyi Diğer İnsanlara Yönelten İhtiyaçlar:

 

Bireyin kendini değerli görmesi için başkalarından bul, yardım ya da destek görmeye ihtiyaç duymasıdır. Bt tür insanlar çevrelerinden sürekli ilgi ve destek görmek ister. Çevreleri tarafından yapışkan olarak nitelenebilirler.

 

Bireyi Diğer İnsanlara Karşı Olmaya Yönelten İhtiyaçlar:

 

Bireyin kendini iyi hissetmek ve endişeleriyle baş edebilmek için kendi gücünü başkaları üzerinde uygulaması ve onları kontrol etmeye çalışmasıdır. Bu tür insanlar bencil, kaba, yönetici ve kontrolcü olur. Horney, bireyin diğer insanlara düşmanlığını yansıttığı sürece dışlanma (externalization) adını verir. Kişi bunu daha sonra zalimce davranışlarının gerekçesi olarak kullanabilir.

 

Bireyi Diğer İnsanlardan Uzaklaştıran İhtiyaçlar:

 

Antisosyal davranışların ve bireyin diğerlerine karşı ilgisiz durmasının sebebi bu ihtiyaçlardır. Bu davranışın ardında, kişi diğer insanlardan uzak durduğunda, onların kendisini incitemeyeceği düşüncesi yatar. Bu durum boşluk ve yalnızlık duygularına yol açabilir. Horney, bu kategorilerde geçen on nevrotik ihtiyacı şöyle tanımlamıştır:

 

-Diğer İnsanlara Yönelmek

 

1. Sevgi Ve Onay İhtiyacı: Diğerlerinin beklentilerini karşılamak, onları mutlu etmek ve sevilmek arzusudur. Bu ihtiyacı duyan insanlar diğer insanların düşmanlık ve kızgınlığından korkarlar. Reddedilme ve eleştirilmeye karşı aşırı derecede hassastırlar.

2. Hayatını yönetecek bir eş ihtiyacı: Bu ihtiyaç, kendini şiddetli bir terk edilme korkusu ile ve hayatta bir eşe sahip olmanın dertleri ve sorunları çözeceği inancı ile kendini gösterir.

 

- Diğerlerine Karşı Olmak

 

1. Güç sahibi olma ihtiyacı: Bu ihtiyaca sahip insanlar diğerlerini kontrol ve baskı altında tutarlar. Çünkü zayıflıktan nefret eder ve güce aşırı derecede ihtiyaç duyarlar.

 

2. Diğer insanları kullanma ihtiyacı: Bu ihtiyaca sahip olanlar, diğerlerinin kullanılmak için var olduğuna inanırlar. Diğer insanlarla olan ilişkiler kontrol, cinsellik ve para gibi şeyleri elde etmek için kullanılır.

 

3. Prestij ihtiyacı: Bu tür insanlar toplum tarafından tanınmak ve takdir görmek ihtiyacındadırlar. Sosyal statülerini maddiyat ve profesyonel yaşam; kişisel tutumlarını da -hatta sevdikleri kişiyi bile- prestij düşüncesiyle değerlendirirler. Toplumda utanılacak duruma düşme korkusu vardır.

 

4. Kişisel başarı ihtiyacı: Başarı arzusu son derece normaldir. Ancak bazı nevrotik kişiler başarılı olmak için aşırı bir ihtiyaç duyar ve kendi iç güvensizliklerinin bir sonucu olarak kendilerini başarıya zorlarlar. Başarısızlık korkusu ve daima diğerlerinden daha fazlasını yapma gereksinimi hiç peşlerini bırakmaz.

 

5. Kişisel takdir ihtiyacı: Bu kişiler narsisist özelliğe sahiptir ve diğerlerinin kendilerini gerçekte oldukları gibi değil; ideal, mükemmel biri olarak görmesini isterler.

 

- Diğerlerinden Uzaklaşmak

 

1. Mükemmellik ihtiyacı: Bu özellikteki bireyler, kişisel noksanlarının ortaya çıkmasından korkarlar. Bu nedenle açıklarını bulup bir an önce onları gizlemek ya da değiştirmek ihtiyacı duyarlar.

2. Bağımsızlık ihtiyacı: Bağımsız olmak (başkasına bağımlı olmamak) ihtiyacıyla birey, diğerleriyle arasına mesafe koyar. Bu da yalnızlık düşüncesine neden olur.

 

3. Kişinin dar bir çerçeve içinde kalmak için hayatını sınırlama ihtiyacı: Bu tür kişilerin ihtiyacı kesinlikle fark edilmemektir. Kendi yeteneklerini küçümserler, herhangi bir talepleri yoktur, maddi beklenti duymazlar, küçük şeylerle tatmin olurlar ve kendi ihtiyaçlarını hep ikincil olarak düşünürler.

Karen Horney, psikoloji dünyasının çok etkili bir adıdır. Onun, kişilerarası ilişkilerin üstesinden gelme yolu olarak nevrozları ele alışı ve nevrotik ihtiyaçlar konusundaki tanımlamaları, son derece yeni ve sarsıcı olmuştur. Sigmund Freud'un erkek egemen görüşünden sıyrılan Horney, kendisini kadınlar için ve kadın psikolojisi için güçlü bir ses olarak ortaya koymuştur.